Cultuur en cognitie

De multidisicplinaire verkenning die in Lichaam en geest (Bartels, van Baak, van Heusden en Wildevuur 2006) begon, wordt hier voortgezet, en verder toegespitst. Het Lichaam heeft plaats gemaakt voor Cognitie, Geest is Cultuur geworden. Cultuur in brede zin omvat alles wat mensen maken, denken en doen – mensen maken cultuur, en omgekeerd maakt de cultuur mensen. Maar wie cultuur bestudeert, ontdekt vroeg of laat dat het geen 'ding' is, dat we als het ware buiten onszelf kunnen bestuderen. Cultuur blijkt pas te bestaan wanneer het als zodanig door mensen wordt geconstrueerd, in een cognitief proces, dat zich afspeelt in het brein. Bij dit cognitieve proces lijken tekens - zoals beelden, gebaren, symbolen, diagrammen – een cruciale rol te spelen. De mens onderscheidt zich van andere dieren door zijn tekengebruik – hij is het 'animal symbolicum' (Cassirer, Donald, Deacon en vele anderen). Tekens zijn de bouwstenen van beelden, taal, religie, kunst, techniek, wetenschap, filosofie, enz… Maar wat zijn tekens precies? En hoe is het vermogen om tekens te gebruiken in het menselijke brein ontstaan? Hoe maakt ons brein cultuur, en hoe verhoudt die cultuur zich tot wat (nog) geen cultuur is?


Inhoud

Voorwoord

Inleiding



Psychologie

Rob Withagen
Ontstaat de betekenisvolle wereld in ons brein?

Paul van Geert
Hoe construeren kinderen hun wereld?

Douwe Draaisma
Metaforen in cultuur en cognitie

Anke Bouma
Hersenasymmetrie en cultuur

Filosofie

Ronald Hünneman
Mensen en memen

Arend Jagersma
Van animal rationale naar animal symbolicum - over de verhouding tussen cognitie en cultuur

Bewegingswetenschap

Erik Scherder
Beter geheugen door te bewegen

Bert Otten
De mens in beweging: functioneel bewegen of bewegen om te communiceren?




Neurowetenschap

Nico Leenders
Hersenactiviteit in cultuur en cognitie

Dick Meijer
Het virus: bio-archetype van het meme ?

Cultuurwetenschap

Jan van Hooff
Cultuur en de wereld van het dier

Jan Koster
Taalstructuur en creativiteit

Barend van Heusden
Kunst en schoonheid

Roelien Bastiaanse
Hersenen en kunst


Uit de kunst

Katalin Herzog
Hoe kan hedendaagse kunst worden geïnterpreteerd?

Han Steenbruggen
Kleurexpressie bij het expressionisme

Remco Ekkers
Spiegel–klanken

Erik Beenker
Wie zal zeggen of laten zien wat kunst is!

Over de auteurs