Bureau 1 : Meneer Beerta

Meneer Beerta is het eerste deel van Het Bureau, een roman in zeven delen, die de menselijke verhoudingen op en rondom een wetenschappelijk instituut tussen de jaren 1957 en 1987 tot onderwerp heeft. Hoofdpersoon is Maarten Koning, die ook in Bij nader inzien - het debuut van J.J. Voskuil uit 1963 - centraal stond. Maarten Koning ervaart de maatschappij waarin hij een plaats moet vinden als bedreigend en past zich moeilijk aan. Dat scherpt zijn blik voor zijn eigen tekortkomingen en die van zijn collega's. In zijn ogen is de wereld waarin zij leven een schijnwereld, waarin mensen hun behoefte aan aandacht, erkenning of macht verbergen achter, schijnbaar zinvolle, maar in werkelijkheid zinloze werkzaamheden. Deze verborgen behoeften van mensen die elkaar niet hebben uitgezocht maar wel dag in dag uit met elkaar moeten verkeren, zijn aanleiding tot talloze wrijvingen en spanningen, een enkele maal met een tragische afloop, maar meestal komisch. Meneer Beerta beschrijft de jaren tussen 1957 en 1965 en eindigt met de pensionering van Beerta als directeur. Maarten heeft hem in zijn studietijd leren kennen als een beminnelijke scepticus en dat trekt hem aan. Van het geïdealiseerde beeld dat hij van hem heeft zal in de loop van het boek weinig overblijven, al verliest hij zijn sympathie niet. Tegelijkertijd is de lezer getuige van zijn vergeefse pogingen bondgenoten te zoeken in zijn afkeer van de in zijn ogen loze pretenties van de mensen waartussen hij terecht is gekomen. De roman werd door Krijn ter Braak en Peter te Nuyl bewerkt tot een 'radiodrama' van maar liefst 90 uur, verdeeld over 360 afleveringen, dat sinds 5 april 2004 (tot voorjaar 2006) op werkdagen te beluisteren valt op 747AM en Radio 1. Zie hiervoor ook www.hoorspelhetbureau.nl. De pers over Meneer Beerta: 'In de langzame onthulling van de persoonlijkheid van de directeur toont Voskuil zijn ware meesterschap... Het leven tot literatuur omvormen, als enige mogelijkheid om het bestaan draaglijk te maken door het te ontleden en te registreren. Dat is in diepste zin ook de betovering die van dit boek uitgaat.' Hans van den Bergh, Het Parool 'Wellicht heeft hij net als Gerard Reve vastgesteld dat de werkelijkheid al krankzinnig genoeg is. Dat wil zeggen: mits je oog hebt voor de subtiele gekte ervan, en je haar zonder een spier te vertrekken als ongemanipuleerd realistisch presenteert. Want dat doet Voskuil, en met meesterhand. [...] Ik moet bekennen dat Herenleed en Jiskefet worden gedeklasseerd.' Arjan Peters, de Volkskrant 'Nu ligt een andere vergelijking voor de hand: met De Tandeloze tijd van Van der Heijden. Dat verscheen eerder en gaf een latere generatie een eigen stem. Ik vind de generatie van Voskuil onvergelijkelijk veel interessanter. Zolang het tweede deel van Het Bureau er nog niet is, lees ik het eerste nog maar een keer, minder gehaast.' Ton Bogaard, Eindhovens Dagblad 'Ach had Kafka maar als Voskuil kunnen schrijven... Er valt om de zinloosheid van het leven eigenlijk verdomd veel te lachen. Als het niet zo triest was. Zo ongeveer. Maar dan briljant.' André Matthijsse, Haagse Courant 'En vreemd genoeg heerst er in Meneer Beerta dezelfde onbestemde broeierigheid als in De avonden. In Voskuils boek komen nauwelijks seksuele toespelingen voor [...] maar tussen de regels zindert de spanning tussen de directeur en zijn vele jonge medewerkers. [...] Of je een gekuiste versie van Het Boek Van Violet En Dood in handen hebt.' Reinjan Mulder, NRC Handelsblad 'Door de consequent volgehouden detaillering bouwt Voskuil een enorme spanning op. Daardoor blijf je aan het boek gekluisterd, hoe futiel en banaal de handelingen en gesprekken van deze kleine zielen ook zijn.' Hans Rooseboom, De Stem