Bataafse terreur

Het voorjaar van 1798 was één van de wildste uit de Nederlandse geschiedenis, met twee staatsgrepen,grootscheepse politieke zuiveringen en dreigende confiscaties. De coup van 22 januari betekende eentweede Bataafse Revolutie, nadat de onder grote verwachtingen begonnen Fluwelen Revolutie van1795 in een impasse was geraakt. Radicaal werden nu knopen doorgehakt, de macht van de oude provinciën werd gebroken en in ijltempo werd een Staatsregeling geproduceerd, Nederlands eerste en nog altijd mooiste Grondwet. De keerzijde van deze doorbraak was een sfeer van angst en intimidatie en de ontburgering van duizenden Bataven. Op ideologische gronden werd een scheiding gemaakt tussen actieve en passieve burgers. Tegenstanders spraken van Terreur en verwezen naar het Franse schrikbeeld Robespierre. Het grote verschil was evenwel dat Nederlandse revolutionairen als PieterVreede, Wybo Fijnje en Willem Anthonie Ockerse hun doel – het voltooien van de Bataafse Omwenteling – bereikten zonder dat een ‘drupje bloeds’ werd gestort. Niek van Sas is hoogleraar Geschiedenis na 1750 aan de Universiteit van Amsterdam. Hij houdt zich vooral bezig met politiek en cultuur van Nederland en Europa in de ‘lange’ negentiende eeuw. In 2004 publiceerde hij De metamorfose van Nederland. Van oude orde naar moderniteit, 1750-1900; in 2006 (samen met Frans Grijzenhout) De burger van Delft. Een schilderij van Jan Steen.