Monkey Business

Ik begon te bibberen, te klappertanden van een onverbijtbare kou die van midden in mijn lichaam vertrok en uitzwermde tot in het topje van iedere teen en iedere vinger. Ik keek naar mijn borstkas, naar het beginpunt van de kou, en zag dat mijn hart een gele steen geworden was. Het is stil in de Universiteit van de Orde in de Hemel. De geiten, varkens en schurftige straathonden slapen. Alleen Haruki is wakker. Nadat er tal van medische experimenten op hem zijn uitgevoerd, beseft hij nu dat hij in de laatste uren van zijn leven is. Er resten hem hooguit enkele uren tussen wanhoop en waanzin. Geeft hij zich over aan zijn lot of volhardt hij in de drang om te leven? In Monkey Business doet dichter en wetenschapper Jan Lauwereyns een oefening tot inleving die in de wetenschap ondenkbaar is. Vanuit het standpunt van het aapje verkent hij een wereld waar de honger naar kennis nauwelijks in bedwang wordt gehouden door wankele ethische principes. Hij durft in deze roman een verhaal te combineren met een bijdrage aan een maatschappelijke discussie. Onvergetelijk is een hoofdstuk waarin de aap in kwestie, Haruki geheten, een lange, nauwelijks wraakzuchtige droom heeft; hij voert nieuwsgierig boringen uit, met elektrodes ook, in de schedel zijn baas. Wat de aap zich herinnert van zijn onbezoedelde jeugd, hoe hij, na gevangen genomen te zijn, de op hem losgelaten experimenten overweegt – het is duidelijk dat hij zal sterven. Daarnaast brengt Lauwereyns de medisch-experimentele praktijk speels in verband met een zoektocht naar de ziel, waarmee hij op achteloze wijze de ontwikkelingen van de westerse filosofie sinds Descartes kan behandelen. Monkey Business valt te lezen als een parabel over de wetenschappelijke vooruitgang. Jan Lauwereyns is een jong, internationaal vooraanstaand wetenschapper die publiceert in onder meer Nature, Neuron en Journal of Neurophysiology en voor zijn eigen, neuropsychologisch onderzoek niet echt frisse proeven heeft moeten nemen op apen. Hij neemt daar inmiddels op genuanceerde wijze afstand van, en is na Japan en Amerika in Nieuw-Zeeland gaan werken omdat hij daar puur kan doceren en voorlichten over de experimentele praktijk op proefdieren. Een van de wetenschappers in het boek heet trouwens afkomstig te zijn uit het Land der Wafels. Hij wordt Rorensu genoemd, en dat blijkt Japans te zijn voor Laurens. En over zijn laboratoriumervaringen met een aapje dat werkelijk Haruki heet, schreef Lauwereyns al in 2000 een duizelingwekkend artikel voor het tijdschrift Nieuwzuid. Jan Lauwereyns (1969) debuteerde in 1999 met Nagelaten sonnetten, een bundel die werd genomineerd voor de C. Buddingh’-prijs en die in De Morgen werd uitgeroepen tot het beste en interessantste poëziedebuut van de afgelopen jaren. Daarna kwamen Blanke verzen en, in 2001 bij J.M. Meulenhoff, Buigzaamheden, dat genomineerd is voor de Hugues C. Pernathprijs. Wie die bundel heeft gelezen, zal nogal wat personages zien terugkomen in Monkey Business, Lauwereyns’ eerste roman.