Er waren er die niet gingen

Er waren er die NIET gingen is een ode aan de dienstplichtigen die in de jaren 1946-1949 weigerden deel te nemen aan een koloniale oorlog in Indonesië en daarvoor gezamenlijk met vijftien eeuwen gevangenisstraf werden beloond. Henny Zwart (Amsterdam, 1933), jarenlang journaliste van De Waarheid, plaatst in zestien interviews de Indonesië-weigering tegen de achtergrond van neerlands koloniale geschiedenis. Schokkend en ontroerend zijn de lotgevallen van de toenmalige dienstplichtigen. Sommigen doken na de Tweede Wereldoorlog opnieuw onder. Eén van hen na het concentratiekamp. Een ander zat in dezelfde celgang als zijn door de nazi’s omgebrachte vader. Een derde kwam de bewaker tegen van zijn niet teruggekeerde joodse familie. Een vierde wordt na ‘negen jaar onderduik’ in 1957 gearresteerd. Voor het eerst in een publicatie over de ‘foute’ oorlog komen ook de vrouwen van Indonesië-weigeraars aan het woord. In het voorwoord wijst prof. dr. W.F. Wertheim op de politieke motieven van de Indonesië-weigeraars en de ongrondwettige uitzending van de eerste contingenten dienstplichtigen naar ‘ons Indië’. Wim Wertheim, die het vooroorlogse Indië uit eigen ervaring kent - hij was hoogleraar aan de Rechts Hogeschool in Batavia en weigerde in 1945 een door luitenant-gouverneur-generaal H. van Mook aangeboden functie op het Departement van Sociale Zaken - stond vanaf de geboorte van de Republik Indonesia in augustus 1945 achter de vrijheidsstrijd van het Indonesische volk.