De Staat

Het eerste deel van dit drieluik, getiteld `Een verhaal over de staat´, is een gevalstudie van de commissie Docters van Leeuwen, die in 2001 het kabinet adviseerde over de gevolgen van ICT voor de overheid. Het is een petit histoire van binnenuit geschreven (de auteur was vice-voorzitter van de commissie) en biedt een metafoor voor het functioneren van de staat. Het ging de commissie om de institutionele betekenis van ICT en de netwerksamenleving voor de staat. Het tweede deel is gebaseerd op gesprekken met twintig `dienaren van de staat´. Van minister tot inspecteur-generaal, van officier van justitie tot fractievoorzitter, van politiechef tot secretaris-generaal. Deze gesprekken met onder meer Roger van Boxtel, Femke Halsema, Hans Dijkstal, Jelle Kuiper, Pieter van Geel en Herman Tjeenk Willink gaat in op het functioneren van de staat. Verbindende thema´s in de gesprekken zijn ICT en netwerksamenleving, het primaat van de politiek en multiculturaliteit. In het derde deel schetst de auteur `de staat van de staat´. Hij reflecteert theoretisch op de eerder genoemde thema´s en zijn positie is een esthetische. De staat is niet langer de belichaming van een ideologie, van waarden en normen, maar een verzameling praktijken, repertoires en stijlen. Daarmee neemt de auteur stelling tegen de tegenwoordig zo veel gehoorde pleidooien voor een politisering van de politiek. Politiek kan niet meer het richtinggevende centrum in de netwerksamenleving zijn. Fragmentatie moet eerder worden omarmd dan bestreden. Het verschil is aantrekkelijker dan de samenhang. De staat van de staat is in dit licht vooral paradoxaal. In de praktijk van beleid en bestuur botst de vormgeving van fragmentatie en verschil voortdurend op de politieke zucht tot beheersing en bureaucratische controledrift.